“不” กับ “没（有）” มีความหมายของการ “ปฏิเสธ” และเป็นคำกริยาวิเศษณ์ (副词) ทั้งคู่ จะวางไว้หน้าภาคแสดง (谓语) (เช่น คำกริยา หรือคำคุณศัพท์ ฯลฯ)
ข้อแตกต่างสำคัญของ “不” กับ “没（有）” คือ
1. “不” มักใช้ “ปฏิเสธ” ความปรารถนา, ความต้องการ, ความสมัครใจ, ความคิดเห็น ฯลฯ ของผู้พูด (ผู้กระทำ) ในเชิงอัตวิสัย (主观意愿) คือบอก หรือแสดงความคิดเห็น, ความรู้สึก, ความต้องการ ฯลฯ ของผู้พูด (ผู้กระทำ) เช่น ไม่อยาก, ไม่ชอบ, ไม่ไป เป็นต้น
ส่วน “没（有）” มักใช้ “ปฏิเสธ” กริยา (การกระทำ), เหตุการณ์, สภาพ, สภาวะต่างๆ ในเชิงภาวะวิสัย (客观叙述) คือเป็นเพียงการเล่าเหตุการณ์ตามข้อเท็จจริงที่เกิดขึ้นเท่านั้น ไม่ได้บ่งบอกความคิดเห็น, ความรู้สึก, ความต้องการ ฯลฯ ของผู้พูด (ผู้กระทำ)
ในแง่เวลา “不” จะใช้ “ปฏิเสธ” กริยา (การกระทำ) หรือเหตุการณ์ในอดีต, ปัจจุบัน และอนาคตได้หมด
ส่วน “没（有）” จะใช้ “ปฏิเสธ” กริยา (การกระทำ) หรือเหตุการณ์ในอดีต และปัจจุบันเท่านั้น ใช้กับอนาคตไม่ได้ เช่น
我不吃早饭了。（อัตวิสัย ผู้พูดไม่อยาก ไม่ต้องการกิน, เหตุการณ์ปัจจุบัน）
我没吃早饭呢。（ภาวะวิสัย ผู้พูดบอกข้อเท็จจริงให้ทราบเท่านั้น ต่อไป (อีกสักครู่) อาจจะกิน หรือไม่
กินก็ได้, เหตุการณ์ปัจจุบัน）
昨天他没来，*今天又没来，听说明天还不想来。（เหตุการณ์เมื่อวาน (อดีต) และวันนี้ (ปัจจุบัน), เป็นภาวะวิสัย ผู้พูดเล่าตามข้อเท็จจริงที่เกิดขึ้น, ส่วนเหตุการณ์พรุ่งนี้ (อนาคต) เป็นไปตามอัตวิสัย หรือการคาดการณ์ (การได้ยินมา) ของผู้พูด）
* ประโยคย่อย “今天又没来” ถ้าเปลี่ยนเป็น “今天又不来” จะกลายเป็นอัตวิสัยของผู้พูด
2. การ “ปฏิเสธ” กริยา (การกระทำ) ที่มีลักษณะเป็นนิสัย, ความเคยขิน หรือพฤติกรรมที่ทำเป็นประจำ หรือการ “ปฏิเสธ” กริยาที่ไม่ปรากฎรูปธรรมชัดเจน (เป็นนามธรรม) เช่น 是 (เป็น), 认识 (รู้จัก), 知道(ทราบ), 像 (เหมือน) เป็นต้น ต้องใช้ “不” เท่านั้น เช่น
她从来不迟到。(พฤติกรรม นิสัยที่ทำเป็นประจำ)
他这个人真好即不抽烟，又不喝酒。(พฤติกรรม นิสัยที่ทำเป็นประจำ)
这不是我的。(กริยานามธรรม)
我们不认识。(กริยานามธรรม)
3. การ “ปฏิเสธ” ลักษณะ, คุณสมบัติ หรือคุณภาพของสิ่งใดสิ่งหนึ่ง หรือคน (มักเป็นคำคุณศัพท์) ต้องใช้ “不” เช่น
这些天爸爸身体不好，该多休息。
4. ถ้าเป็นการ “ปฏิเสธ” การเปลี่ยนแปลงของสภาพ, สภาวะต่างๆ สามารถใช้ “没（有）”ได้ เช่น
天还没亮，你再睡一会儿吧。
5. “不” สามารถใช้กับ (วางหน้า) กริยาแสดงความปรารถนา ความต้องการ หรือความเป็นไปได้ ฯลฯ (能源动词) ได้ทุกตัว ส่วน “没（有）”ใช้กับกริยาประเภทนี้ได้เป็นส่วนน้อย (บางตัว)เท่านั้น เช่น
能说
不会写
不该走
不愿来
不要告诉他
没能听懂
没能够说服他
没敢做
6. “不” สามารถวางไว้ระหว่างคำกริยา (动词) กับบทเสริมแสดงผลลัพธ์ (结果补语) หมายถึง “不可能” เช่น
听不懂
看不完
来不及
记不住
7. “不” เป็นคำกริยาวิเศษณ์ (副词) วางไว้หน้าภาคแสดง (谓语) เท่านั้น แต่ “没（有）” นอกจากเป็นคำกริยาวิเศษณ์ ยังเป็นคำกริยา (แท้) ได้ด้วย “没（有）”จึงใช้ปฏิเสธตัวเลข, จำนวน, การเปรียบเทียบ, การมีอยู่ ฯลฯ ได้ เช่น
这件包裹没有二十公斤重。
我英语说得没有你好。
教室里没（有）人呢？
8. “没（有）”เมื่อเป็นคำกริยา (แท้) เป็นคำปฏิเสธของคำว่า “领有” และ “具有” เมื่อใช้เป็นคำกริยา (แท้) มีกรรมเป็นคำนามได้ และโดยปกติ ไม่สามารถมีคำเสริมท้าย 了、着、过 ได้ (เพราะเป็นการปฏิเสธกริยา หรือการกระทำนั้น) และไม่สามารถซ้ำคำ และมีบทเสริมท้าย (补语) ไม่ได้
CR.Gunthasith Lertpraingam